Merkezi Olmayan Otonom Organizasyon (DAO) Nedir?

Bir DAO veya merkeziyetsiz yapıdaki bir organizasyon, kontrolün hiyerarşik olmaktan ziyade genele yayıldığı bir iş yapısıdır.

Fikrinizi dile getirmek ya da alınacak kararlar konusunda söz söylemek istediğinizde patronunuzun sizi dinlemediğini hissettiniz mi? Bu, özellikle özel sektör iş yerlerinde fazlasıyla karşılaşılan bir durumdur. Daha düz bir yönetim yapısı ve bir blok zincirinde otomatik olarak uygulanan bir dizi kural ile yeni bir organizasyon türü olan DAO, bu durumu değiştirmeye çoktan başladı bile.

Merkezi Olmayan Otonom Kuruluşlar (DAO’lar), herkesin tartışmalara katılmasına izin vererek ekip çalışmasını teşvik eder. Ve bunun sonucunda da çok güzel şeyler ortaya çıkarmayı başarıyorlar.

DAO Nedir?

• DAO, kontrolün tek bir otorite figürü etrafında toplanması yerine ekip üyeleri arasında dağıtıldığı bir iş yapısıdır.
• Bir DAO, önceden yazılmış akıllı sözleşmelerle belirlenen ve gerçekleştirmesi için talimatı verilmiş olan işler ile bir makine gibi çalışılması olarak görülebilir.
• DAO’lar, akıllı sözleşmeler kullanılarak düzenlenir ve katılımcılar fon tahsisi gibi konularda oy vermek için yönetişim belirteçlerini (genellikle proje token’ları) kullanır.
• DAO’lar, katılımcıların kuruluşun kaynaklarının nasıl harcanacağı ve paylaştırılacağı konusunda kararları ortak bir şekilde (fikir birliği) vermelerini sağlamak için akıllı sözleşmeler ve yönetişim belirteçleri kullanır.

DAO’lar Nasıl Çalışır?

Herhangi bir topluluk, bir DAO’yu kendilerine göre uyarlayabilir ve yine kendi hedeflerine göre programlayabilir. Standart bir düzene oturtulması gibi bir şartı yoktur.

• 👩‍💻 Kod, bir tür yönetişim mekanizması sağlayan akıllı sözleşmeler biçiminde yazılmıştır.
• 🗳️ Üyeler, fon tahsisi gibi konularda oy vermek için genellikle yönetim belirteçlerini (genellikle proje token’ları) kullanır.
• 📊 Çok sayıda DAO olması durumunda bir üyenin oylarının etkisi, projeye katkıda bulundukları miktara göre artabilir.
• 💪 Sonuç, oylama tercihinin yanı sıra katılım derecesine de bağlı olabilir.

Bazı kripto para projeleri bu yönetim şeklini benimsedikleri için topluluklarını bir DAO’ya dönüştürmek isteyebilir. Bunun için ise akıllı sözleşmeler ya da kodlamalar ile temelleri oluşturmak istemeyebilir. Bu tarz örnekler de karşımıza çıkmaktadır. Oylama, projeler ya da farklı işler için bu alanda oluşturulmuş çeşitli araçları kullanarak fon tahsisini ve kararlarını netleştirebilirler. Örn: Snapshot sitesinden yapılan oylamalar gibi.

Geçmişteki The DAO Örneği

The DAO, bir DAO’nun en büyük ve en eski örneğiydi. Slock.it tarafından oluşturuldu ve Ethereum ağı üzerine inşa edildi. Kodu, herkesin katkıda bulunabileceği açık kaynaklı bir yapıdaydı.

The DAO, kripto projeleri için bir girişim fonu platformu olarak çalışmak üzere tasarlanmıştı. Bir adım atılması gerektiği noktada, DAO belirteçleri olan herkes finansman sağlamak için projelere oy verebilecekti. Ancak ne yazık ki The DAO asla ayağa kalkmayı başaramadı.

The DAO, o sırada yaklaşık 150 milyon dolar değerinde 12.7 milyon Ethereum toplamıştı.

The DAO’da Ne Yanlış Gitmişti?

17 Haziran 2016'da bir hacker, 70 milyon dolar değerinde 3,6 milyon Ethereum’un taşınmasına izin veren birkaç kod satırından yararlanmayı başardı. Yine de buna rağmen fonlar bir “Child DAO”ya taşındı ve 28 gün boyunca kıpırdatılamadı. Bu da Ethereum topluluğuna bir müdahalede bulunması için zaman verdi.

Eski fork Ethereum Classic’i geride bırakarak, şimdi Ethereum olarak bilinen zincire hard fork yaptılar. Bu çatallanma sırasında blok zincirini yeniden yazdılar ve böylece hack asla gerçekleşmedi, yani blok zinciri artık değişmez değildi.

DAO’lar İçin Karanlık Bir Dönem

İlgi odağı dışında bile olsa, o günden sonra DAO’lar üzerinde geliştirmeler devam etti. Aragon, DAOstack, DAOHaus ve Colony gibi projeler orijinal The DAO’dan önemli dersler aldılar ve şimdi en büyük merkeziyetsiz finans yani DeFi protokollerinden bazıları için DAO’lar kurup çalıştırmaya devam ediyorlar. 2020 DeFi patlaması, önde gelen birçok projenin temelini oluşturan DAO’lara yeni bir ilgi furyası getirmiş oldu.

DAO’lar Tüm Şekil ve Ölçeklerde Olabilir

• Kripto Para Projeleri — Token sahiplerinin projenin gelecekteki yönüne oy verebileceği merkezi olmayan yönetişim organizasyonları tarafından yönetiliyorlarsa DAO olarak kabul edilir. Örneğin; MakerDAO, AlchemistDAO.
• Hibe Finansmanı — Bir DAO, belirlenen kriterlere göre otomatik olarak geliştirme fonları vermek için kullanılabilir. Örneğin; MolochDAO.
• Yatırım — MolochDAO, üyeler arasında hisseleri ve diğer varlıkları dağıtabilen ve aktarabilen kar amacı gütmeyen DAO’lar oluşturmak için birçok kez çatallandı. Örneğin; MetaCartel Ventures.
• Koleksiyonculuk — Non-Fungible Token (NFT) patlaması ile birlikte koleksiyoncu DAO’ların geliştiği de gözlemleniyor. Örneğin; FlamingoDAO

DAO’ların Ne Gibi Avantajları Vardır?

• 📖 Şeffaflık — Oylama, finansman kararları ve diğer eylemler herkes tarafından görüntülenebilir.
• 🔥 Daha fazla ateş gücü — Dünyanın dört bir yanındaki üyeler katkıda bulunabilir. Ayrıca DAO’lar, bünyelerine dahil olan kişilerin girişlerinde şirketlere göre daha düşük giriş engelleri sunar.
• 💵 Daha ucuz — Bu konsept artık DeFi’de sağlam bir şekilde kök salmıştır. Ayrıca aynı Lego’lar gibi kullanılabilecek birçok araç bulunmaktadır. Bu yüzden yeni bir yapılanma sırasında sıfırdan çok az şey yapılması gerekiyor.
• 👨‍👩‍👦‍👦 İşbirlikçi — Herkese söz hakkı vermek, bir teklif için toplu bilgi havuzu oluşturur ve uzmanların inşa ettikleri ekosisteme yatırım yapmalarını sağlar.

“Dünya tamamen merkezi olmayan şirketlerin yolunu açan Web 3.0'a geçiş yaparken, bu noktada DAO’nun başrol oynayacağına inanıyoruz.”
— Jademont Zheng, Waterdrip Capital

DAO’ların Dezavantajları Nelerdir?

• 🏢 Düz Bir Yapı — Net bir otorite figürüne veya komuta zincirine sahip olmadığı için, karar vermeleri daha uzun sürebileceğinden ötürü merkezi olmayan kuruluşlar daha yavaş çalışır.
• 😡 Anlaşmazlıklar — Topluluk şiddetle aynı fikirde olmadığı durumlarda, organizasyonu ikiye bölebilir.
• 👸🏽 Değişiklikler Olmayabilir— Bazı DAO’larda, en çok token’a sahip olanların oy hakkı token sayısı ile paralel şekilde artar. Bu durumu “En çok token’a sahip olanlar ne derse o olur” mantığı ile özetleyebilirim. Bu nedenle yönetişim kısmı geleneksel organizasyonlara çok benzer.
• ⚖️ Yasallık — Menkul kıymet olarak kabul edilebilecek kripto para projeleriyle ilgili olarak riskler fazlasıyla mevcuttur.

Ethereum kurucu ortağı Vitalik Buterin’in 2013 yılında DAO fikrini geliştirdiğini biliyor muydunuz? İlk başta bunlara “Merkezi Olmayan Otonom Şirketler” (DAC’ler) adı verilmişti.

DAO’ların Geleceği

DAO’lar gösterilen ilgi her geçen gün artarak devam ediyor. Yüzlerce geliştirici ise; teknik yenilikler, yönetim mekanizmalarında iyileştirmeler ve oylama çözümleri üzerinde çalışmalarına hız kesmeden devam etmektedir.

Bu arada, kripto dostu eyalet olan Wyoming’te, Senato Komitesine sunulan dönüm noktası niteliğindeki yasa ile DAO’ların yasal statüsü netleştirilmeye çalışılıyor.

DAO savunucusu olan kişiler, DAO’ların yakında daha sofistike hale geleceğine inanıyor. Eğilimler arasında anonimlik, aşamalı ademi merkeziyetçilik ve katılıma yönelik daha iyi teşvikler yer alıyor. Gelecekteki DAO’lar, tahmin piyasalarını kullanabilir ve diğer DAO’larda oy kullanmaya ve delege olarak hareket etmeye başlayabilir.

Peki sizce şirketlerin çalışma ve para toplama şeklini değiştirmeye başlayacaklar mı? Yakında, size ne yapacağınızı söyleyen bir patronunuz olmadan, işinizin ilerlemesi için doğru yol hakkında bir tartışma yapıyor olabilirsiniz.

Gelecek çok daha demokratik olacağa benziyor…